اقتصاد هنر در دست مردم

چند سالي است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي توجه به اقتصاد فرهنگ و هنر را در دستور کار قرار داده و برنامه هاي مشخصي را در اين زمينه به ادارت کل تابعه در استانها ابلاغ کرده تا تحولي در معيشت هنرمندان بوجود آيد و بازار فرهنگ و هنر رونق گيرد.
ضعف معيشت هنرمندان همواره جزو دغدغه هاي متوليان فرهنگي بوده زيرا هنوز اشتغال صرف به فعاليت هنري براي آنان درآمدزا نيست. البته بايد حساب سينماگران به ويژه سوپراستارها را از اين حوزه جدا کرد زيرا هنر هفتم گوي سبقت را از هنرهاي ششگانه پيش از خود ربوده و درآمدهاي خوبي را براي بيشتر بازيگران و دست اندرکاران رقم زده است.
در اين نوشتار به هنرمندان ساير رشته هاي هنري به ويژه هنرهاي تجسمي پرداخته شده، آنان که سالها به قول معروف ‘دود چراغ خورده اند’ تا اثري خلق کرده و در کار خود استاد شدند اما نتوانستند درآمدي از اين فعاليت داشته باشند.
عمده هنرمندان هنرهاي تجسمي با مشکلات مالي دست به گريبانند و به باور کارشناسان آنچه اقتصاد هنر و وضعيت معيشتي آنان را بهبود مي بخشد، ورود هنر به زندگي مردم است.
* حمايتهاي ناکافي
رئيس انجمن هنرهاي تجسمي خراسان رضوي که خود يک هنرمند نقاش است به خبرنگار ايرنا گفت: 9 رشته هنري زيرمجموعه هنرهاي تجسمي است و پنج هزار هنرمند اين رشته ها در سطح استان شناسايي شده اند. از بين رشته هاي هنري در خراسان رضوي تنها خوشنويسي قدري درآمدزا است.
سيدمحمود ضيايي افزود: مشکلات اقتصادي عمده مردم باعث شده آثار تجسمي زياد خريدار نداشته باشند لذا هنرمندان در اين حوزه قادر به کسب درآمد از محل هنرشان نيستند.
وي ادامه داد: رونق اقتصاد هنر نيازمند حمايت همه جانبه دولت و نهادهاي غيردولتي است. بايد فضاي مناسب به منظور ارائه آثار هنري ايجاد و فرهنگ سازي لازم براي خريد آثار از سوي مردم انجام شود، در غير اين صورت هنرمندان قادر به فروش آثار خود نخواهند بود.
رئيس انجمن هنرهاي تجسمي خراسان رضوي گفت: شهرداري به عنوان يکي از دستگاه هاي متولي طبق مصوبه شوراي عالي انقلاب فرهنگي بايد فضاي لازم براي ارائه آثار هنري در اختيار هنرمندان قرار دهد اما اين مهم از سوي شهرداري مشهد محقق نشده است.
ضيايي افزود: شهرداري بايد براي تبليغات محيطي يا زيباسازي شهر سفارش هاي خود را از طريق اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي دنبال کند اما شهرداري مشهد در اين خصوص تشکيلات مستقلي ايجاد کرده و به افراد خاص خود سفارش کار مي دهد.
وي اظهار داشت: عمده هنرمندان مطرح تجسمي در استان بيکار هستند زيرا نهادهايي مانند شهرداري که مي توانند ياريگر باشند يا با هنرمندان خارج از استان قرارداد منعقد مي کند يا در انتخاب هنرمند سليقه اي عمل مي نمايد.
وي نگارخانه را بهترين فضا براي نمايش و فروش آثار تجسمي دانست و گفت: تبليغات براي برپايي نمايشگاه هاي هنري در نگارخانه ها بسيار ضعيف است لذا مردم از نگارخانه ها زياد استقبال نمي کنند.
ضيايي ادامه داد: شهرداري در حوزه تبليغات محيطي براي نگارخانه ها کم کاري کرده و نگارخانه ها نتوانسته اند آنچنان که بايد براي رونق اقتصاد هنر موثر واقع شوند.
رئيس انجمن هنرهاي تجسمي خراسان رضوي افزود: يکي ديگر از مشکلات پيش روي اقتصاد هنر، موازي کاري دستگاه هاي فرهنگي در مشهد است به نحوي که مساجد، آموزش و پرورش، آستان قدس رضوي، آموزش فني و حرفه اي، همه به نوعي در حوزه هنر دخيل هستند و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي فقط نهاد صدور مجوز در حوزه فعاليتهاي هنري شده است.
ضيايي گفت: يکي از راهکارهاي رونق اقتصاد هنر، فراهم کردن زمينه حضور آثار هنري هنرمندان خراسان رضوي در نمايشگاه هاي خارج از کشور است، در اين صورت آثار هنري هنرمندان با ارزشتر خواهد شد و هنرمندان مي توانند درآمد بيشتري داشته باشند.
* نگارخانه زمينه ساز رونق اقتصاد هنر
مسئول نگارخانه رضوان موسسه آفرينش هاي هنري آستان قدس رضوي نيز در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: نگارخانه ها فقط فضايي هستند که هنرمندان آثار خود را در آنجا به نمايش بگذارند و در واقع محلي براي خود نمايي هنرمند است نه محل فروش آثار.
محمد ظريف افزود: نگارخانه مقدمه حضور هنرمندان در بازار هنر است و فضايي را فراهم مي کند که هنرمند آثار خود را به عموم مردم معرفي نمايد.
وي اظهار داشت: اقتصاد هنر درگير چندين مساله است، نخست اينکه هنر 2 مخاطب عام و خاص دارد، مخاطب عام شامل عامه مردم است و مخاطب خاص نهادهاي دولتي يا غيردولتي يا طرفداران هنر هستند.
وي گفت: در زمينه فرش يا تابلو فرش که هنري شناخته شده در ايران است و از قرنها قبل بازار خوبي در کشور داشته، درآمد هنرمندان مطلوب است اما در مورد هنرهاي تجسمي، کار فرهنگي اندکي انجام شده و اين آثار نتوانستند جاي خود را در سبد خريد خانوار ايراني باز کنند.
وي ادامه داد: در شرايط کنوني هيچ نگارخانه اي در کشور نمي تواند محلي براي فروش آثار هنري باشد زيرا آن طور که بايد کار فرهنگي مناسب بر روي اقتصاد هنر از سوي متوليان انجام نشده است.
ظريف افزود: نگارخانه فقط فضايي براي نمايش آثار هنرمند است، در غير اين صورت هنرمند ناگزير به راه انداختن آتليه، ارائه کار در فضاي مجازي يا شرکت در جشنواره ها است.
وي اظهار داشت: هر هنرمندي قادر به راه انداختن آتليه نيست زيرا اين کار هزينه بسيار مي طلبد، فضاي مجازي محل خوبي براي نمايش اثر نيست زيرا بيننده نمي تواند آن ارتباط لازم را با اثر و خالق اثر برقرار کند، جشنواره ها نيز محلي براي حضور همه هنرمندان نيست و عده کمي مي توانند در اين بخش حضور پيدا کنند لذا نگارخانه بهترين گزينه به شمار مي رود.
وي گفت: هدف آستان قدس رضوي از براه انداختن نگارخانه رضوي، ايجاد محلي براي نمايش آثار هنري مرتبط با موضوعات مذهبي و ديني بوده و تاکنون به علاقه مندان اين حوزه کمک شاياني کرده است.
وي ادامه داد: در مجموع رونق اقتصاد هنر نيازمند فرهنگ سازي متوليان فرهنگي براي قرار گرفتن کارهاي هنري در سبد خريد خانوار است.
* اقدامات براي رونق اقتصاد هنر
معاون هنري اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي خراسان رضوي نيز در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: اقتصاد هنر نيز مانند ساير بخشهاي اقتصادي به عرضه و تقاضا وابسته است که در مورد هنر هم تقاضا در جامعه و هم ظرفيت لازم براي عرضه آثار هنري بسيار است.
محمدرضا محمدي افزود: تا چند سال قبل به مقوله هنر اقتصاد چندان پرداخته نشده بود اما با تاکيد رهبر معظم انقلاب بر اين موضوع و ديدگاه وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي نسبت به پرداختن به مساله اقتصاد در حوزه فرهنگ و هنر، تکاليفي بر عهده ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامي کشور گذاشته شد.
وي اظهار داشت: يکي از اين تکاليف طرحي با عنوان راه اندازي ‘گذر فرهنگ و هنر’ است که بايد در کل استان هاي کشور اجرا شود و تحقق اين مهم نياز به همکاري شهرداري به منظور در اختيار گذاشتن فضاي لازم براي ارائه کارهاي هنري دارد.
معاون اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي خراسان رضوي گفت: وزارتخانه اعتباري را نيز براي رونق اقتصاد فرهنگ و هنر در نظر گرفته تا فضاي لازم در اختيار هنرمندان قرار گيرد که هنوز اين اعتبار به خراسان رضوي تخصيص نيافته است.
وي خاطر نشان کرد: پارسال اکسپو هنري براي عرضه کارهاي هنري هنرمندان استان در مشهد برگزار شد اما چندان موفقيت آميز نبود و آثار آن فروش خوبي نداشت.
محمدي افزود: هم اکنون در حوزه هنر، فعاليت هاي نمايشي در سطح شهر مشهد و استان رونق بسيار يافته و تقريبا هر شب در سالن هاي مختلف سطح شهر بويژه سالن مجتمع فرهنگي – هنري امام رضا (ع) يک نمايش اجرا مي شود.
وي اظهار داشت: در چند سال گذشته سالن هاي سينما در استان افزايش بسيار داشت و استقبال مردم نيز از فيلم ها بيشتر شد.
وي گفت: ادعا نداريم که همه آثار نمايشي از جمله تئاتر يا فيلم که در خراسان رضوي ساخته مي شود، از سطح کيفي بالايي برخوردار است اما افزايش توليد در اين بخش شور و هيجاني را بين هنرمندان و مردم ايجاد کرده است.
معاون اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي خراسان رضوي افزود: شرايط هنرهاي تجسمي متفاوت از هنرهاي نمايشي است زيرا اوج کار آنها، ارائه آثار در نگارخانه هاست اما نگارخانه ها نتوانسته اند به فروش آثار هنري کمک کنند.
محمدي با اشاره به وجود 29 نگارخانه در خراسان رضوي اظهار داشت: نگارخانه نبايد تنها محل نمايش آثار باشد بلکه بايد بستري فراهم شود تا نگارخانه ها زمينه فروش آثار هنري را نيز فراهم کنند.
وي گفت: پيگير هستيم تا دستگاه هاي اجرايي از محل نيم درصد اعتبارات خود که ملزم به هزينه آن در امور فرهنگي هستند، ياريگر هنرمندان حوزه تجسمي شوند و بتوانند با فرهنگ سازي، زمينه فروش يا خريد آثار آنان را فراهم کنند.
وي با اشاره به ظرفيت هاي مشهد مقدس به عنوان يک شهر زيارتي و برخورداري از 30 ميليون زائر در سال افزود: اثر هنري نيز مي تواند جزو اقلام سوغات زائر باشد، لذا بايد فرهنگ سازي و بسترسازي لازم انجام شود تا آثار هنري حوزه تجسمي جزو سوغات قرار گيرد.
محمدي ادامه داد: با همکاري اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري مي توان اماکني را به منظور فروش آثار هنري در قالب سوغات براي گردشگران داخلي و خارجي در مشهد ايجاد کرد که پيگير تحقق اين مهم هستيم.
وي تاکيد کرد: رونق اقتصاد هنر نيازمند فرهنگ سازي و مشارکت همه نهادها است، بايد کار پژوهشي با همکاري دانشگاه ها در اين زمينه انجام شود و بستر لازم براي فروش آثار در جاي مناسب توسط دستگاه هاي اجرايي فراهم گردد.
* لزوم ايجاد بازار آثار هنري
معاون فرهنگي، اجتماعي شهرداري مشهد نيز در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: شهرداري سه نگارخانه در کوهسنگي و ميدان شهدا در اختيار دارد که همواره هنرمندان هنرهاي تجسمي از اين فضا براي ارائه آثار خود استفاده کرده اند.
هادي بختياري افزود: تاکنون تقاضاهاي هنرمندان براي استفاده از فضاهاي شهرداري به منظور ارائه آثار و فروش آنها اجابت شده و شهرداري در اين زمينه کم کاري نکرده است.
وي اظهار داشت: اخيرا يکي از نگارخانه هاي شهرداري در منطقه کوهسنگي در اختيار هنرمندان بود و آثار هنري در آن به فروش مي رفت و مردم نيز مراجعه خوبي به اين نگارخانه داشتند.
وي ادامه داد: روابط عمومي شهرداري مشهد نيز در بيشتر روزها نگارخانه ميدان شهدا را در اختيار هنرمندان قرار مي دهد بطوريکه اخيرا نيز نمايشگاهي از آثار هنرمندان معلول در اين نگارخانه برپا بود.
معاون شهردار مشهد گفت: معتقد هستم شهرداري بيشترين کمک را به هنرمندان اين شهر در مقايسه با ساير دستگاه هاي اجرايي کرده و به رغم اينکه ماموريت مستقيم در اين حوزه ندارد اما حامي هنرمندان بوده است.
بختياري افزود: تاکنون تبليغات محيطي بسيار براي آثار نمايشي در شهر مشهد صورت گرفته و شهرداري براي خريد بليت نمايش و ايجاد امکانات لازم در اين زمينه به هنرمندان کمک کرده است.
وي اظهار داشت: شهرداري براي زيباسازي شهر بويژه نقاشي ها و مجسمه ها از هنرمندان مشهدي استفاده نموده و در واقع آثار آنان را خريداري کرده است.
وي گفت: بيشتر هنرمندان هنرهاي تجسمي با شهرداري مشهد همکاري دارند، البته به دليل محدوديت هاي مالي اغلب سفارش کار به اين هنرمندان با فراز و فرودهايي همراه بوده است.
معاون شهردار مشهد رونق اقتصاد هنر را در گرو تقويت بازار براي فروش آثار دانست و افزود: بايد بازار موقت يا دائم براي فروش آثار هنري در مشهد ايجاد شود و خلاء اين بازار در اين شهر احساس مي شود.
بختياري اظهار داشت: شهرداري مشهد در حوزه بازار نقش تسهيلگر دارد و انجمن هاي هنري و سرمايه گذاران بايد به صورت مستقيم وارد اين کار شده و بازار راه بياندازند.